Rak języka – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie nowotworu

Rak języka diagnozowany jest przede wszystkim u osób w średnim i starszym wieku. Zaliczany jest do grupy najczęściej występujących schorzeń nowotworowych jamy ustnej. Pod względem częstości występowania rak języka i dna jamy ustnej znajduje się na 24 miejscu listy najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych u mężczyzn oraz na 43 miejscu w przypadku nowotworów złośliwych, które są diagnozowane u kobiet. Rak języka najczęściej jest rakiem pierwotnym, co oznacza, że wywodzi się z komórek języka. Rzadko zdarza się, że rak języka jest związany z przerzutami z innych narządów.

Rak języka i rak dna jamy ustnej zaliczany jest do grupy nowotworów głowy i szyi. Zmiany nowotworowe w obrębie jamy ustnej to w większości choroby tytoniozależne, co oznacza, że do ich rozwoju przyczynia się palenie papierosów. Ryzyko rozwoju raka języka i raka dna jamy ustnej znacząco zwiększa również nadużywanie wysokoprocentowego alkoholu.

Nowotwór języka może rozwinąć się w każdej części języka. Początkowo jedynym objawem choroby może być ślinotok oraz ograniczenie ruchomości języka, które powoduje problemy z wymową oraz spożywaniem pokarmów. Warto dowiedzieć się więcej na temat raka języka oraz raka dna jamy ustnej, bo nowotwór ten daje dość niespecyficzne objawy, które możemy łatwo zignorować.

Budowa i funkcje języka

Język odpowiedzialny jest nie tylko za odczuwanie smaków spożywanych pokarmów i napojów, ale także pełni inne, bardzo ważne funkcje. Prawidłowe funkcjonowanie języka ma wpływ na rozwój mowy oraz pozwala na wypowiadanie spółgłosek językowych i podniebiennych. Co więcej, język bierze udział w procesie przeżuwania pokarmu, a także uczestniczy w jego połykaniu. Dzięki właściwie funkcjonującemu językowi możliwe jest również m.in. oczyszczanie zębów i dziąseł z resztek spożywanych pokarmów.

Język zbudowany jest z mięśni prążkowanych, które pokryte są błoną śluzową. Na powierzchni języka rozmieszczone są kubki smakowe, dzięki którym odczuwamy smak słony, słodki, gorzki i kwaśny. W budowie języka można wyróżnić trzy części, czyli:

• nasadę języka,
• trzon języka,
• koniec języka.

Jak już zostało wspomniane, rak języka może rozwinąć się w każdej jego części, jednak w sytuacji, gdy rozwinie się w obrębie nasady języka, to jest nazywany rakiem dna jamy ustnej.

Rak jamy ustnej jest nowotworem bezpośrednio związanym ze szkodliwym oddziaływaniem we wnętrzu ust czynników mutagennych. Zaliczamy do nich przede wszystkim substancje, które znajdują się w dymie papierosowym – badania dowiodły, że dym papierosowy zawiera kilka tysięcy szkodliwych związków chemicznych, wśród których kilkadziesiąt to substancje o silnym działaniu rakotwórczym. Choć nałogowe palenie papierosów kojarzymy przede wszystkim z rakiem płuc, to jednym z częstych skutków tego bardzo zgubnego nałogu są zmiany nowotworowe w obrębie jamy ustnej, gardła oraz krtani.

Jama ustna znajduje się na początku tzw. drogi tytoniowej, co skutkuje nie tylko nawracającymi podrażnieniami i innymi problemami zdrowotnymi, które dotyczą jamy ustnej palaczy, ale także znacząco zwiększa ryzyko rozwoju raka języka oraz raka dna jamy ustnej i gardła. W wielu przypadkach rozwoju raka języka można uniknąć, odpowiednio wcześnie decydując się na zerwanie z nałogiem. Im dłużej palimy, tym bardziej narażamy się na nowotwór języka i inne choroby o podłożu nowotworowym, które zaliczane są do grupy nowotworów złośliwych.

Rak języka – co warto wiedzieć?

Rak języka jest diagnozowany u coraz młodszych pacjentów. Najwięcej przypadków tego nowotworu wykrywanych jest w Indiach oraz w USA. W Polsce nowotwór języka jest zaliczany do grupy rzadko diagnozowanych nowotworów, jednak jest to najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy w obrębie jamy ustnej. Choroba częściej dotyka mężczyzn, co ma związek z większą skłonnością do popadania w nałóg nikotynowy i nałóg alkoholowy.

Rak języka rozwija się także na podłożu zmian przedrakowych. Wstępne rozpoznanie raka języka często ma miejsce podczas wizyty u stomatologa, który zauważa niepokojące zmiany w postaci guzków, nadżerek lub owrzodzeń. Z tego względu warto systematycznie dbać o stan zdrowia jamy ustnej, pamiętając o badaniach profilaktycznych oraz konsultując z lekarzem wszystkie niepokojące dolegliwości.

Od wielu lat systematycznie wzrasta liczba diagnozowanych przypadków raka języka i raka dna jamy ustnej, a także raka podniebienia miękkiego u mężczyzn. Częstość występowania nowotworów jamy ustnej zwiększa się także u osób spoza grupy ryzyka, odbiegających pod względem wieku od statystycznej średniej, która wynosi 45-59 lat. W początkowym stadium rozwoju raka języka rokowania są bardzo pomyślne. Najczęściej na samym początku choroby nie dochodzi do przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych m.in. węzłów chłonnych szyi, co dodatkowo wpływa na rokowania pacjentów. Pojawienie się w jamie ustnej zmian klasyfikowanych jako stany przedrakowe jest sygnałem alarmującym. Często występujące w obrębie języka stany przedrakowe to leukoplakia, erytroplakia oraz liszaj płaski.

Przyczyny raka języka

Jak już zostało wspomniane, rak języka częściej jest nowotworem pierwotnym, który rozwija się na skutek bezpośredniego działania na komórki języka czynników mutagennych. Zaliczamy do nich związki obecne w dymie papierosowym oraz spożywanie wysokoprocentowego alkoholu. Zdarza się, że rak języka rozwija się u osób niepalących i niepijących, jednak ryzyko zachorowania jest w tym przypadku kilkunastokrotnie niższe.

Inne przyczyny raka języka to m.in.

• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego,
• nieleczone schorzenia zębów i przyzębia, które wynikają z niewłaściwej higieny jamy ustnej,
• stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety,
• przewlekłe otarcia i inne uszkodzenia np. od źle dopasowanej protezy zębowej,
• skłonności genetyczne oraz leczone i wyleczone nowotwory płaskonabłonkowe.

Ryzyko rozwoju raka języka mogą także zwiększać inne poważne choroby języka np. zakażenia bakteryjne i przewlekłe stany zapalne o innym podłożu.

Objawy raka języka

Pierwsze objawy raka języka są często bagatelizowane przez chorych. Rak języka może wywołać następujące objawy: ślinotok, szczękościsk, ból języka, ból gardła, przewlekłą chrypkę, ból ucha, a także ograniczenie ruchomości języka, które utrudnia spożywanie pokarmów, a także wpływa na wymowę. Mowa osób, u których rozwija się rak języka, staje się mniej wyraźna. Co więcej, może pojawić się wrażenie obrzmienia języka, jego pieczenie, mrowienie i inne dolegliwości np. zaburzenia smaku.

Na raka języka mogą także wskazywać widoczne guzki i inne zmiany na powierzchni oraz po bokach języka. Uszkodzenia śluzówki na bokach języka często spowodowane są przez źle dopasowaną protezę zębową oraz ostre krawędzie uszkodzonych zębów, co powoduje ciągłe drażnienie języka, które zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu.

Zanim pojawią się typowe objawy raka języka, na jego powierzchni mogą być widoczne białe i żółte zmiany związane z nieprawidłowym rogowaceniem nabłonka błony śluzowej (leukoplakia) oraz aksamitne, czerwone zmiany (erytroplakia). Sygnałem alarmującym jest także nawracający liszaj płaski na języku.

Diagnostyka i leczenie raka języka

Właściwe rozpoznanie raka języka wymaga wykonania wielu różnych badań. Na początku diagnostyki wykonywane jest badanie palpacyjne, które pozwala wykryć niewidoczne gołym okiem zmiany np. na dnie jamy ustnej, a także pomaga w wykryciu przyczyn ograniczenia ruchomości języka. Badaniu palpacyjnemu poddawane są także regionalne węzły chłonne. Jeżeli w obrębie języka widoczne są różne zmiany np. guzki, zgrubienia, nadżerki, owrzodzenia itp. to ich wycinek wysyłany jest do badania histopatologicznego. Inne badania, które wykonywane są na etapie diagnostyki raka języka to m.in. badanie radiologiczne i badanie rezonansu magnetycznego. Badanie rezonansu magnetycznego wykonywane jest również w celu zdiagnozowania ewentualnych przerzutów. Rak języka daje przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, czyli węzłów chłonnych znajdujących się w okolicy szyi, żuchwy i podbródka. Na etapie diagnostyki raka języka i innych nowotworów jamy ustnej wykorzystuje się również tomografię komputerową.

Leczenie raka języka zależy m.in. od oceny naciekania tkanek miękkich. W początkowych stadiach rozwoju choroby rak języka jest w pełni uleczalny. W leczeniu raka języka stosowane są zabiegi chirurgiczne, radioterapia, chemioterapia, a także dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjentów terapia lekowa.